Hoi dansliefhebbers,
Zoals ik een tijdje geleden al aankondigde, heeft internationale conferentie Beyond Ballet Why and How (BWH) van donderdag 16 tot en met zaterdag 18 april plaatsgevonden. Balletakademien Stockholm en ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten sloegen de handen ineen. De vorige editie werd georganiseerd in Denemarken, deze keer was een groot aanbod van lezingen en workshops te vinden op verschillende locaties in Arnhem. Van heinde en verre kwamen de bezoekers, nieuwsgierig naar de nieuwste ontwikkelingen in de danswereld. Voor mij was het niet mogelijk om alles te volgen, ik zat immers gewoon op school, maar ik heb wel wat onderdelen uit het scala aan activiteiten meegekregen. In dit artikel vertel ik jullie wat meer over de wat mij betreft highlights van het programma.
Verantwoordelijkheid en ethiek in het dansonderwijs (lezing):
De speciaal voor de conferentie overgevlogen professor aan de Universiteit van Noord Texas, Robin Lakes, gespecialiseerd in de danskunst, was de eerste die haar kennis met ons als dansstudenten deelde. Mevrouw Lakes had onderzoek gedaan naar methodes in het hedendaagse dansonderwijs. De laatste tijd is er al veel veranderd in onderwijs in het algemeen, maar opvallend genoeg is de tak van de dans veelal in tradities blijven hangen. Bewust of onbewust hebben dansdocenten en choreografen elk hun eigen mening over lesgeven en leren, die leiden tot de keuzes die zij maken in de dansstudio en de manier waarop ze hun leerlingen behandelen. Er zijn vele voorbeelden van dansstudenten die negatieve ervaringen hebben met de aanpak van de docent, bij het overdragen van lesstof tijdens een dansles of repetitie. Docenten die minachtend tegenover hun leerlingen staan, ze op een ofwel verbale ofwel fysieke wijze vernederen of ze compleet negeren: dit soort situaties zijn aan de orde van de dag, ook nu nog. Mevrouw Lakes had voor haar onderzoek een groot aantal dansstudenten gesproken en kwam daarom met een hele reeks aan waargebeurde verhalen. Geloof het of niet, maar deze uitspraak van een danser, met betrekking tot een choreograaf waarmee hij werkte, is nog niet heel lang geleden gedaan: “He slashed people to pieces. Once he called someone a half-wit, but the following day he apologized, saying, ‘I was wrong. You have no brain at all.’ People were always hysterical crying. Sometimes they could leap from there and make progress. Other times it just destroyed them,” In deze lezing kwam de vraag naar boven: hoe is deze houding van docenten en studenten ontstaan en wat zijn de consequenties? Moet dit opgelost worden en zo ja, hoe? Ik vond de lezing erg interessant. Voor mij waren veel voorbeelden herkenbaar, hoewel in minder extreme mate. Ondanks dat ik weet dat het beroep van danser naast fysiek ook emotioneel zeer veeleisend is, wisten de heftige verhalen uit de praktijk me te verbazen.
Traditie en bescherming van kunst (lezingen):
Deze twee lezingen werden op de vrijdagochtend gepresenteerd door een aantal inspirerende sprekers. Ten eerste was daar Margriet Schavemaker, hoofd van de onderzoekafdeling van het Stedelijk Museum in Amsterdam, daarnaast choreograaf Emio Greco die vooral actief is bij ICKamsterdam, choreografe Nicole Beutler en ten slotte Christopher Ramsey, voormalig directeur externe betrekkingen van het New York City Ballet. Stuk voor stuk personen met een belangrijke rol in de kunst en specifiek in de dans. De lezingen gingen over de traditie van kunst en het belang om kunst te bewaren. We leven in een tijdperk waarin vooral veranderingen op virtueel gebied in een stroomversnelling zijn geraakt. De angst is dat veel kunst van dit moment, verloren zal gaan en dat toekomstige generaties weinig over ons zullen weten. Danskunst en andere vormen van uitvoerende kunst vormen hierbij een groot vraagstuk. Kun je dans eigenlijk wel goed vastleggen, bijvoorbeeld op film of foto, of is het noodzakelijk om het live te zien om het volledig te kunnen ervaren? Welke instituties zijn er eigenlijk verantwoordelijk voor het opslaan van kunst? Musea of kunstenaars zelf? Aan de hand van deze prangende vragen ontstond een groepsgesprek door de deelnemers, waar ook het publiek aan kon deelnemen. Het behouden van kunst is niet iets waar ik veel mee bezig ben. Je leeft op dit moment, wilt creëren, maar het besef dat het waardevol kan zijn kunstzinnige uitingen op een goede manier op te slaan, ligt ver van mijn bed. Toch is het natuurlijk goed dat hier over na wordt gedacht. Immers, er wordt zoveel moois gemaakt dat het zonde is als dit in het niets opgaat.
Beyond (voorstelling):
Op vrijdagavond bezocht ik de dansvoorstelling van Beyond in de Schouwburg van Arnhem. Gedurende twee uur zouden we een heel gevarieerd programma te zien krijgen. Gaby Allard, directrice van de dans- en theaterafdeling van ArtEZ opende het spektakel en wenste de toeschouwers een avond “beyond their expectations” toe. Het eerste optreden werd verzorgd door Boys Action, een groep jongens die via een speciaal op hen aangepaste methode wordt opgeleid tot danser. Zelfs de jongste leerlingen, die misschien een jaar of 7 of 8 waren, lieten een sterk staaltje strak uitgevoerde acrobatiek zien. Een solo, bedacht door Nicole Beutler (die ook al aanwezig was geweest bij de eerdere lezing), bestond meer uit tekst dan uit dans, maar was evengoed fascineren om te zien. Een danseres stond in een laken op het toneel en sprak 20 minuten lang tekst uit. De subtiele gebaren die ze maakte en haar gezichtsuitdrukking en de intonatie van haar stem waren zo verfijnd, maar tegelijkertijd indringend en krachtig en vulden de hele theaterzaal. Naast dat deze danseres een geheugen van een olifant gehad moet hebben, sprak hieruit duidelijk teken van groot artistiek talent. Op het achterdoek werden in totaal 4 korte films van het Cinedans festival afgespeeld. Onderstaand filmpje, dat slechts een minuut duurt, is er daar één van. Kijk en oordeel zelf:
Ik vind het mooi hoe de filmmaker in een zo korte tijd een sfeer uitdrukt waar je als kijker helemaal in kan opgaan, om vervolgens verrast te worden door een plotseling einde. Voor mij is dit ook het bewijs dat dans op zich een andere kunstvorm is dan film van dans, om terug te komen op de lezing over behoud van kunst. De effecten die aan deze film zijn toegevoegd zijn door middel van computertechnieken, hebben een draai gegeven aan het beeld. Doordat we steeds maar een deel van het totaalbeeld te zien krijgen, komt het anders op ons over dan wanneer we bij de opnames waren geweest. De films werden gevolgd door een duet van de Junior Company van het Nationale Ballet. Het stuk heette Embers en was gechoreografeerd door artistiek directeur van de jeugdafdeling, Ernst Meisner. Het was een neo-klassiek stuk, wat betekent dat er veel moderne aspecten in verwerkt zaten. Bij puur klassiek ballet blijven dansers alleen staan, maar hier werd ook van de grondlaag gebruik gemaakt. Ondanks de jonge leeftijd van de danser en danseres, beheersten zij de klassieke ballettechniek tot in de perfectie. De 4 minuten waren veel te snel voorbij, maar gelukkig was ook het trio van gezelschap KORZO in Paradise Lost, erg indrukwekkend. Eén danseres en twee dansers verplaatsten zich snel en behendig van de ene naar de andere hoek en terug met eindeloos veel energie en hun bewegingen weerspiegelden in de goudkleurige achtergrond, waardoor het leek alsof het hele toneel met wezens gevuld was. Ze hadden een hele mooie technische basis, maar dansten tegelijkertijd met een rauwe en dierlijke bewegingskwaliteit. Het einde vond ik hartverscheurend. Een danser verliet het podium en de ander reageerde daar heel heftig op. Er kwam een einde aan het paradijs, zo interpreteerde ik het. Half hangend, slepend, sleurend, bewoog hij zich als een onmenselijk figuur over de grond. Schreeuwend, huilend met gierende uithalen om uiteindelijk van het toneel te verdwijnen. Choreografe Charlotta Öfverholm nam zelf de hoofdrol van haar eigen stuk op zich in Pas de Deux Sans Toi. Ik vond haar een heel mooie danseres met een enorme lichaamsbeheersing en gevoel voor detail. Dat ze bijna 8 minuten lang met een krop sla in haar mond danste, zullen we haar maar vergeven. Het laatste stuk uit ROCCO door ICKamsterdam, was wederom een duet, deze keer tussen twee mannen. Het toneel was de strijdarena waarin zij hun krachten aan elkaar maten. Een boksduel ontstond, dat een bijzondere combinatie tussen moderne dans en latin liet zien. Onvermoeibaar daagden zij elkaar uit om hun grenzen te overschrijden.
Ik ben verrast dooe Beyond BWH en vind het jammer dat ik niet meer ervan heb kunnen zien en horen. In de dansvoorstelling zijn me enkele dingen opgevallen die ik eerder al vernomen had, maar die nu voor me werden bevestigd. Naakt dansen, of in ieder geval met zo min mogelijk of zo strak mogelijke kleding aan dansen schijnt een trend te worden. In bijna iedere choreografie was erg veel ontblote huid te zien en hoewel het niet ordinair was en het in sommige gevallen ook een toevoeging gaf aan de dans, vraag ik me af waar het vandaan komt. Een lichaamsbedekkend kostuum is dus blijkbaar niet meer van deze tijd. Daarnaast is ook het tot het uiterste gaan, zowel emotioneel als lichamelijk gezien, erg kenmerkend voor de danscreaties van degenen die als veelbelovende choreografen worden gezien. Als deze voorstelling werkelijk representatief is voor de danskunst nu, dan ben ik benieuwd hoe dit de komende jaren verder zal gaan.
Hoe dan ook, ik heb genoten van dit inspirerende evenement. Arnhem was enkele dagen lang het bruisende centrum van de danskunst in Nederland, waarbij ongetwijfeld vele inzichten zijn ontstaan bij alle betrokken groepen. En nu hebben we met z’n allen wel weer genoeg gepraat over dans, en kunnen we lekker gaan bewegen!
Voor meer informatie kun je de site bezoeken:
Groetjes, Heleen
